อากวีเลยา หรือ อากวีเลจา (Aquileia หรือ Aquilegia) เป็นที่ตั้งถิ่นฐานโบราณของเมืองโรมันที่ในปัจจุบันอยู่ในประเทศอิตาลีตรงส่วนบนสุดของทะเลเอเดรียติกริมทะเลสาบน้ำเค็มประมาณ 10 กิโลเมตรจากทะเลบนฝั่งแม่น้ำนาตีโซ (ปัจจุบันนาตีโซเน) ที่เปลี่ยนเส้นทางไปบ้างตั้งแต่สมัยโรมัน อากวีเลยาเป็นที่ตั้งของมรดกโลกพื้นที่โบราณคดีและมหาวิหารอากวีเลยา
อากวีเลยาก่อตั้งเป็นอาณานิคมของโรมันโบราณราว 180/181 ปีก่อนคริสต์ศกราชตามลำแม่น้ำนาทิสสาบนดินแดนทางไต้ของเทือกเขาจูเลียนแอลป์ (Julian Alps) ราว 8 ไมล์เหนือบริเวณลากูน ชื่อบริเวณมาจากภาษาท้องถิ่น “Akylis” อาณานิคมใช้เป็นป้อมพรมแดนทางตะวันออกเฉียงเหนือของอิตาลีและใช้ในการป้องกันเวเนตีผู้เป็นพันธมิตรกับโรมระหว่างสงครามอิลลิเรียน (Illyrian Wars) และเป็นที่ใช้เป็นที่สังเกตการณ์ของผู้ที่อาจจะมาเป็นศัตรูของชนเผ่าที่ไม่เป็นมิตรเช่นกลุ่มคาร์นิ หรืออิสตริ ตามความเป็นจริงแล้วที่ตั้งของอากวีเลยาไม่ไกลจากที่ที่ชนผู้รุกรานชาวกอลที่พยายามเข้ามาตั้งถิ่นฐานราว 183 ก่อนคริสต์ศกราช
